De terechte storm van verontwaardiging die rondgaat sinds de capriolen van Harvey Weinstein aan het licht zijn gekomen, heeft me voor een dilemma gezet. Enerzijds denk ik: “Hoe kan dat nu nog gebeuren in 2017”. Anderzijds weet ik: “Natuurlijk kan dat nog gebeuren in 2017”. De vraag is dan ook: wat doen we eraan?
Hollywood in het klein?
Ook de wereld lijkt te hinken op 2 gedachten. Enerzijds klinkt de roep van verontwaardiging. Anderzijds zeggen ook heel veel mensen: waarom heeft niemand dit eerder uitgebracht? Jane Fonda is beschaamd omdat haar collega Roseanna Arquette haar een jaar geleden al in vertrouwen had genomen over de zaak. Maar toen de interviewster van dienst haar vroeg, waarom ze niks gezegd had, zei ze: “Uiteindelijk is het nu vooral aan de mannen om hier iets aan te doen.” Ik geef haar volkomen gelijk. Dus, bij deze: een oproep.
Ik werk al meer dan 30 jaar in de Vlaamse entertainmentsector. Uiteraard is dat niet Hollywood hier. Vlaanderen naast Hollywood leggen, zou zijn als China vergelijken met Liechtenstein. Toch ben ik ze hier ook meer dan eens tegengekomen, de Harvey Weinsteins van deze wereld. Het was bijvoorbeeld de producer die aan een actrice vroeg om bij een auditie haar bloesje uit te doen “omdat de cameraman wou zien of haar borstjes wel gelijk hingen”. Of het was de acteur die middenin een repetitie zijn penis bovenhaalde en die in de nek van een actrice legde, zogenaamd in het vuur van het spel. Of het was de lesgevende acteur die zijn studenten dronken voerde na de lesuren om hen dan mee te lokken naar zijn appartement, etc, etc, etc, (De laatste was overigens een man die het uitsluitend gemunt had op de jongens in zijn klas.) Een collega zei me deze week nog: “wij zouden met onze verhalen een paar nummers van Dag Allemaal kunnen vullen”. We glimlachten er triest om, want uiteindelijk gaat het niet over “het schandaal”, of mensen aan de schandpaal nagelen. Het gaat met name over macht, maar helaas ook over zwijgen.
De stille getuigen
Vele verstandige vrouwen en mannen die over de kwestie Weinstein hun licht hebben laten schijnen, wijzen erop dat het in sé een discussie is over waar “macht” mensen schijnbaar toelating toe geeft. Hollywoodproducer Weinstein eigende zich blijkbaar met zijn invloed een macht toe die het moreel toelaatbare ver overschreidt. Maar vele analyses gaan eraan voorbij dat die interpretatie van macht ook maar kan bestaan omdat heel veel mensen erover zwijgen. Met name zeker de mannen die in de coulissen getuige waren van wat er gebeurde.
Dat is niet eigen aan de entertainmentsector. Terwijl ik dit schrijf ontploffen de sociale media zowat met de hashtag MeToo, van vrouwen en mannen die dit soort dingen hebben meegemaakt. Ik heb gelijkaardige verhalen gehoord van vrouwen uit de academische wereld, maar ook uit de IT-sector, en heel wat uit de wandelgangen van de politiek. Het ging over een prof die vond dat hij het recht had om zijn vrouwelijke doctorandus aan te randen omdat ze samen wel eens een sigaret rookten, of over een politicus die tijdens een bal onomwonden aan één van zijn kabinetsmedewerksters zei dat “ze het samen maar eens moesten proberen”, of over een teamchef die nooit tegen een ervaren vrouwelijke programmeur wilde praten als ze het niet was tijdens after-work etentjes waar hij na een paar glazen ook altijd handtastelijk werd. Overal waren er mannen in de buurt die wisten en zwegen. Waarom eigenlijk?
Een kleine rondvraag bij mannelijke stille getuigen leert dat ze opkijken tegen “het systeem”. Het gevoel van: zo gaat dat hier nu eenmaal. Het is nu éénmaal zo. Dat is in alle opzichten een treurig excuus. In de eerste plaats omdat het waar is. Want sinds vorige week hoor je her en der de vraag klinken waarom de slachtoffers er niet eerder mee naar buiten kwamen. Het antwoord is even simpel als teleurstellend: ze kregen de kans niet eens. Spontaan denk ik hierbij meteen aan het verhaal van de producer die tijdens een “verkennend etentje” zijn kans waagde bij een actrice. Toen die hem afwees, begon hij een regelrechte lastercampagne bij zijn collega’s tegen haar. Het heette dat zij een “onberekenbaar drankorgel” was die geen enkele afspraak correct nakwam. Die campagne leidde ertoe dat ze jarenlang opdrachten aan haar neus voorbij zag gaan. Omdat de man een sleutelpositie bekleedde bij brainstorms voor nieuwe programma’s werd de vrouw in kwestie niet eens meer opgeroepen voor audities of screentests. Zo spookt dat systeem dus reëel voort, zonder dat 1 man die de waarheid kent, ooit zijn mond open doet. Vaak zwijgen ze uit moedeloosheid, meestal uit eigenbelang. Want wie ingaat tegen het systeem, riskeert –laat dat duidelijk zijn- ook zijn eigen hachje.
Ook dat is niet eigen aan de entertainmentsector. Helaas heb ik in mijn praktijk als spreekcoach ook al meer dan 1 vrouw ontmoet die heeft gekozen te zwijgen over wat ze met hiërarchisch meerderen heeft meegemaakt omdat ze schrik heeft van de gevolgen voor haar verdere beroepsleven. Bovendien wacht de vrouwen die toch naar buiten komen met misbruikverhalen, vaak een echte strontstorm. Nog maar 2 weken geleden vond iedereen met een half brein dat ze een mening moesten hebben over de bekentenis van schrijfster Griet Op de Beeck over het misbruik door haar vader. Wie zou in zo’n klimaat geneigd zijn om zijn stem te laten horen?
Wat mannen kunnen doen?
Het maakt me allemaal radeloos en kwaad. Maar, zeggen veel van mijn seksegenoten dan, wat wil je dat we eraan doen? Wel: het is heel simpel. Laat ons om te beginnen stoppen met zwijgen als we getuige zijn van dit soort debiele alfagedrag. We kunnen de daders rustig in een hoekje zetten en zeggen: “Ik weet niet of het je al opgevallen is, maar het is ondertussen 2017. Misschien heb jij eens een update nodig?”
Ik hoor u denken: is dat niet wat simplistisch, beste Peter? Want daarnaast hoor ik van mannen ook vaak de jammerklacht: “Ja maar, op den duur weet je toch niet meer wat er nog mag en niet mag. Je zou al bang worden om nog tegen een vrouw te praten!” Dat begrijp ik. We komen van ver. In ons land met name uit een cultuur waar vrouwen tot diep in de vorige eeuw in een rol van moeder-maagd werden neergezet en ter compensatie werden voorgesteld als heilige, onbenaderbare en irrationele wezens. De roep om een nieuwe zedigheid tegen de uitschuivers van de sexuele revolutie, klinkt dan ook hier en daar. Als in: “Vrouwen moeten zich maar wegsteken, dan hebben wij geen last van onze hormonen.” Maar wat voor een pijnlijke omkering van de feiten is dat eigenlijk? Je kan net zo goed van verkrachtingsslachtoffers zeggen dat ze het zelf gezocht hebben door hun kledij of hun gedrag dus…
Uiteindelijk is het simpel, mannen. Je kan je in geval van twijfel eenvoudigweg afvragen hoe je zou reageren mocht iemand dit met jouw moeder, tante, zus of dochter doen. Zou je dan nog altijd zeggen: “ze is lichtgeraakt”, of “ze heeft het zelf gezocht”?
Maar laten we dus vooral niet meer zwijgen. Om de slachtoffers, of het nu mannen of vrouwen zijn, niet het gevoel te geven dat ze alleen zijn (wat niet het geval is) en dat ze nergens heen kunnen met hun verhaal (wat gewoon misdadig is).
In de verte hoor ik de cynici natuurlijk snuiven. Want wie ben ik om met dit punt op de barricade te kruipen? Wil ik misschien persé de “gutmensch” uithangen? Wel kijk eens: ik ben een man en ik pleit mezelf hoegenaamd niet vrij van medeplichtigheid aan “het systeem” dat ik hierboven aankaart. Maar dat heeft me altijd verscheurd, tot op het punt dat ik mijn eigen bedrijf kon beginnen 20 jaar geleden en me sindsdien opzettelijk heb omringd met getalenteerde en slimme vrouwen. Vooral omdat ik op mijn 9de zelf heb mogen ervaren hoe machteloos je bent tegenover macht die over de schreef gaat. Een broeder van liefde in de lagere school waar ik zat, vond toen een manier om mij ongezien te bepotelen en te misbruiken in zijn kantoor. Toen ik het thuis ging vertellen, kreeg ik een klap van mijn moeder met de boodschap: “Zeg zoiets niet. Dat doet zo’n goed mens toch niet.” Maak u niet ongerust: een hoop therapie en vele levensjaren later, ben ik klaar met mijn eigen verhaal. Maar het litteken blijft uiteraard een gevoelige plek. Ik ben allergisch voor machtsmisbruik op deze manier. Ik zal er me tot het einde van mijn dagen druk over blijven maken.
Laten we onze zonen, broers, vrienden, collega’s, bazen, duidelijk maken dat we in een nieuwe tijd leven. We zijn allemaal mensen. De tijd van: “Buurman, wat doet u nu”, is echt wel voorbij.
